In het project ‘Stroomversnelling’ van de landelijke actie ‘Meer met minder’ wordt een serie bestaande (huur)woningen in slechts enkele weken omgebouwd tot volledig energie-nul woningen. Bij deze manier van renoveren is maximale energiebesparing de basis van de financiering. De kostenbesparing op energie wordt de aflossing van de investering. Een combinatie van maatregelen maakt dit mogelijk: een nieuwe of extra schil om de gevel, zonnepanelen op het extra geïsoleerde dak, een warmtepomp voor warmte en warm water, vloerverwarming en balansventilatie met warmteterugwinning.
Heerhugowaard was er als de kippen bij en woningbouw vereniging Woonwaard vernieuwde in het najaar van 2014 om te beginnen 50 huurwoningen. Twee jaar later kwamen er nog 132 woningen achteraan. En dat is nog maar het begin! Intussen zijn vrijwel alle oudere huurwoningen op deze manier verduurzaamd.
Het in november 1982 in gebruik genomen gemeentehuis van Heerhugowaard is na 10 jaar met een extra vleugel aan de achterzijde uitgebreid. In 2005-06 werd het gebouw opnieuw – en nu aan de voorkant – uitgebreid, aan de eisen van de tijd aangepast en gecombineerd met een nieuwe bibliotheek. De vernieuwing werd grondig aangepakt, maar het leek geheel mis te gaan met de energiezuinigheid. Door een vroegtijdige architectenkeuze op basis van (te) veel glas en onvoldoende aandacht voor het energie-aspect dreigde een confrontatie met het eigen energiebeleid. Maar dankzij flink inspreken werd het plan fors verbeterd.
De nieuwbouw is goed geïsoleerd, de isolatiewaarde van het glas is verhoogd en heeft nu een zeer lage U-waarde. Het weert bovendien een groot deel van de zon. De slecht geïsoleerde aluminium kozijnen in het bestaande deel werden alsnog vervangen en van goed isolerend glas voorzien. Een warmtepomp met gebruik van bodemopslag gaat het geheel verwarmen en koelen. De warmte is hierdoor redelijk geregeld, maar ook aan de verlichting is van alles gedaan. Tenslotte wordt de elektriciteit voor de hele gemeentelijke organisatie voor 100% voorzien uit windenergie van Eneco. (Stadsnieuws 7 feb 06). In een later stadium werden ook nog zonnepanelen op het platte dak aangebracht. Weer later werd de voorgevel van groen voorzien waardoor alsnog het teveel aan glas werd teruggebracht. De gemeente gaat voor CO2-neutraal, ook in haar gebouwen.
In Heerhugowaard-Zuid werd een wereldvermaard project op het gebied van duurzaamheid gerealiseerd waarvoor in december 2003 de eerste paal de grond in ging. Goed geïsoleerde woningen, gebalanceerde ventilatie met HR-WTW en vooral veel zonne-energie.
In de wijk is het tot dan toe grootste zonne-energie project ter wereld gerealiseerd: het leeuwendeel van de 5 MegaWatt PV in het HAL-gebied.
Naar een plan van Kennemerwind op de gemeentelijke milieuconferentie in het kader van Lokale Agenda 21, op 23 juni 1997, zijn er ook nog drie windturbines gerealiseerd. Een plan daarvoor werd door de bevolking gekozen tot een actiepunt met hoge prioriteit (2 van 21).
1981: 1 oktober: indiensttreding als energiecoördinator/bouwkundig opzichter (50/50).
1982: Het energiebeheer van de gemeentegebouwen vindt plaats met behulp van mijn huiscomputers. Eerst de Timex-1000 met 2 kB geheugen (het dubbele van de Sinclair ZX-81) en later met een spreadsheet op de ZX Spectrum 48 K. Bovendien ontwikkelde ik daarvoor allerlei rekenprogramma’s op het gebied van bouwkundige isolatie en voor de kosten-baten analyse van allerlei maatregelen. Vrijwel alle gebouwen van de gemeente en onderwijs-instellingen werden geïsoleerd en de verwarmingsinstallaties werden van optimaliseringsregelingen voorzien. In deze periode heb ik veel geleerd van Paul Hoeke, die als contactpersoon voor de gemeenten werkte bij het Provinciaal Bureau Energie NH.
In december studeer ik af aan Avond-HTS (bouwkunde) te Amsterdam. Voor de zomer had ik alle tentamens afgerond, maar de eindopdracht (ontwerp met bestek- en werktekeningen voor een overdekt zwembad) had ik vanwege de drukte uitgesteld.
1983: Er wordt nog volop gewerkt aan het isoleren van gebouwen en het verbeteren van cv-installaties. Dat leidt tot spectaculaire resultaten die langzaam zichtbaar worden.
1984: We bereiken 52% besparing op het gasverbruik van de gemeentegebouwen en kunnen dat aantonen. Dankzij die resultaten en de behoefte aan continue aandacht word ik full-time energiecoördinator. Ik word steeds enthousiaster over de mogelijkheden van mijn eenvoudige huiscomputer.
1986: De openbare verlichting wordt omgebouwd naar SOX, wat een behoorlijke besparing oplevert. De nieuwbouw van de bibliotheek en het buurthuis ‘De Hoeksteen’ worden energiezuinig opgezet.
De olieprijs daalt en de gasprijs halveert. Maar we gaan door!
1987: Heerhugowaard stelt een ambitieus beleidsplan op. Milieudefensie prijst de gemeente i.v.m. de aanwezigheid van een actieve energiecoördinator.
1989: Proefproject PEN: vijf zonneboilers in Heerhugowaard. (Ik word privé lid van de Coöperatieve Windenergie Vereniging Kennemerwind te Alkmaar)
1990: Het MEE-team, een werkgelegenheidsproject, informeert inwoners intensief over energiebesparing door middel van huisbezoeken met informatiemateriaal van de nutsbedrijven PEN en GKNH.
De gemeente Heerhugowaard wordt lid van Kennemerwind, maar zonder steun van de VVD. Die zegt: “Wij doen niet mee met die milieu-gekte”.
CdK De Wit stelt de 10 zonnewoningen in gebruik. Heerhugowaard is niet alleen energiezuinig (dat klinkt zo zoinig in het dialect). We vervolmaken die uitdrukking en daarmee wordt Heerhugowaard Energie-Zonnig!
Een nieuwe vleugel aan de achterkant van het gemeentehuis, een kelder en drie bouwlagen met kantoorruimten, is goed geïsoleerd en daardoor zeer energiezuinig. Door één van de twee bestaande cv-ketels om te bouwen tot HR-ketel ontstaat een besparing die gelijk is aan de warmtebehoefte van de nieuwbouw. Op het dak van de liftkoker wordt zeer demonstratief een zonnecollector geplaatst. Het gasverbruik van 1992 is vrijwel gelijk aan het jaar daarvoor. Totaalresultaat: 35% meer vloeroppervlak met 0% meer gas!
1992:
Burgemeester Stuifbergen onthult tijdens de nieuwjaarsreceptie het bord met de slogan: Heerhugowaard, energiezonnige gemeente. Met de tekst Heerhugowaard Energiezonnig presenteert de gemeente zich sindsdien bij de entree van de gemeente aan de weg vanaf Alkmaar.
1993:
Het nieuwe energiebeleidsplan wordt volgens GEA-methodiek Novem opgezet.
Eerste Energieweek in winkelcentrum Middenwaard: een voorlichtings-manifestatie over energiebesparing en duurzame energie.
1994:
Collega Nico Klaver ontwerpt een energiezuinige zeer goed geïsoleerde combinatieschool ‘Het Vierspan’ (oorspronkelijk dependance voor vier verschillend scholen) met een zonne-gas-combi, energiespiegel en optimale daglicht-dimbare verlichting.
In Butterhuizen wordt de Ecologische wijk opgeleverd met 91 ecologische woningen van Tjerk Rijenga (BEAR-architekten) met woningen voor een woongroep (de Vuurplaats) en zonneboilers in/op de huurwoningen.
1995:
Het Energie-Team van de energiebedrijven gaat de wijk in. Ruim 10% van de inwoners krijgt op hun verzoek gratis informatie en besparingsadvies.
(Ik word bestuurslid van Coöp. Windenergie Vereniging Kennemerwind)
1996:
Een zonneboiler-actie in de regio Noord Kennemerland (SNK) leidt tot totaal 100 zonneboilers, waarvan 47 in Heerhugowaard.
(Ik word voorzitter van de Coöp. Windenergie Vereniging Kennemerwind)
De gemeenteraad besluit op mijn advies tot warmtelevering in de nieuwe wijk Zuidwijk/Huygenhoek. Dat ging niet zonder slag of stoot.
1997:
Het plan voor 5 MW zonne-energie (PV) in het HAL-gebied met de Stad van de Zon wordt gelanceerd.
Heerhugowaard wordt genomineerd voor de titel Zonneboilerstad 1997, maar IJsselstein wordt het.
Ik ga voor twee jaar, twee dagen per week, bij de gemeente Alkmaar werken aan energiebeleid.
Heerhugowaard gaat voor een CO2-neutrale ‘Stad van de Zon’, in het besef dat daar windenergie voor nodig is.
In het kader van ‘Lokale Agenda 21e eeuw organiseert de gemeente een milieuconferentie. Er komen 21 plannen uit de bevolking. Het plan van Kennemerwind voor windenergie bij Stad van de Zon krijgt aan het eind van de avond van de bevolking hoge prioriteit (2 van 21).
1998:
Het plan voor de Stad van de Zon scoort met 7,5 als nr. 1 op EPL-lijst van Senter/Novem.
In de landelijke PV-competitie voor gemeenten ontvangt Heerhugowaard tijdens BouwRAI een Speciale Ere-Prijs voor nieuwbouw. Verder gingen prijzen naar Amersfoort (bestaand project ‘Nieuwland’) en Leeuwarden (nieuwbouw). De speciale prijs voor Heerhugowaard kwam voort uit het grensoverschreidende karakter (drie HAL gemeenten).
Heerhugowaard wordt proefgemeente voor de ontwikkeling van de EPL (EnergiePrestatie op Locatie).
De Montessorischool wint Provinciale Onderwijsprijs met Energie Project.
Heerhugowaard start met de ombouw van de openbare verlichting: van SOX naar PL met HF-VSA.
1999:
De raad stelt Milieubeleidsplan vast, met apart aanvullend energiebeleidsplan ‘Energie met ambitie’.
Het plan voor de Stad van de Zon scoort slechts 4e plaats in EPL-top 50 vanwege nog onzekere windenergie.
Er worden twee Eco-Teams opgestart in de gemeente.
2000:
Heerhugowaard wordt lid van het Klimaatverbond.
De gemeenteraad stelt energievoorziening voor Stad van de Zon vast. 4 MW zon-PV en 3 MW wind, waarmee de wijk CO2-emissieneutraal wordt.
Acties in Middenwaard: isolatie (febr) en zonneboilers (mei).
Op 7 dec wordt Heerhugowaard onderscheiden met een Energy-Award voor het project Stad van de Zon. De jury noemt het een innovatief project en een geweldig voorbeeld voor andere gemeenten.
Dankzij de forse verhoging van de energietarieven, maar ook van de EnergiePremie wordt zonne-energie aantrekkelijk en wordt op 9 en 10 febr in Middenwaard weer actie gevoerd. Met succes: 33 mensen schrijven zich in voor een zonneboiler en 66 voor zonnepanelen! Het leidde tot 357 zonnepanelen maar slechts 5 zonneboilers met gemeentelijke subsidie.
Op Duurzame Dinsdag 4 spt neemt Minister Netelenbos in Den Haag het koffertje met Duurzaamheidwensen in ontvangst en maakt daar bekend dat Heerhugowaard op het aspect Energie het hoogste heeft gescoord in de Lokale Duurzaamheidspiegel. Het Lokale Platform HHW had hiervoor de gemeente een groot aantal vragen voorgelegd.
In december vindt de eerste bijeenkomst plaats met onze buitenlandse partners in het Europese SunCities project waarvan de Stad van de Zon de hoofdmoot vormt.
Op zaterdag 9 februari wordt in winkelcentrum Middenwaard weer actie gevoerd voor meer particuliere zonne-energie. In een half uur zijn de 50 inschrijvingen voor gemeentelijke subsidie binnen. Rond het middaguur zijn de 100 beschikbare inschrijfformulieren op. Het leidt tot 150 zonnepanelen en 2 zonneboilers met gemeentelijke subsidie.
De gemeente besluit de inkoop van energie te gaan aanbesteden. Dat heeft veel voeten in aarde, waardoor er uiteindelijk een nieuw contract met de huidige leverancier wordt gesloten. Groene energie voor de openbare verlichting en Natuurstroom voor de eerste 10.000 kWh van alle openbare gebouwen. Totaal ca. 74% duurzame energie, ook voor een groot aantal gebouwen van aan de gemeente gelieerde stichtingen, verenigingen e.d.
De bewoners van bestaande woningen kunnen profiteren van de ISV-subsidie door de EPA-Plus regeling van de gemeente. Daarmee verhoogt de gemeente Heerhugowaard de reguliere energiepremie op energiebesparende maatregelen met 50%.
De financiering van het zonne-energie project in de Stad van de Zon levert problemen op door de onzekere subsidie van de Nederlandse overheid. Europa eist duidelijkheid voordat zij haar subsidie toezegt. Minister Jorritsma komt haar toezegging niet na.
Op 31 oktober wordt een garantiefonds in het leven geroepen waarin de provincie NH, NUON en de gemeente zelf elk 1/3 van het risico nemen dat de Energie Premie niet meer zou bestaan op het moment dat het geld nodig is. De provincie verbindt hieraan de voorwaarde dat de gemeente haar Klimaatbeleid snel ontwikkelt en het convenant met de provincie ondertekent. Daar gaan we voor!
Doordat collega Rob kiest voor een andere invulling van zijn functie ben ik per 1 november ’04 Projectleider Energie in de Stad van de Zon met als taak te zorgen dat de doelstelling – een CO2-neutrale wijk – gehaald wordt. Een en ander houdt ook in dat ik in het Europese SunCities project de International Projectmanager word.
Op 8 februari wordt opnieuw actie gevoerd om energiebesparing door isolatie en betere installaties te bevorderen. De EPA-Plus subsidieregeling van de gemeente zorgt voor 50% extra EnergiePremie. Ook is er weer een aanbieding van zonnepanelen. En dat alles voor speciale actieprijzen. Daar was weer veel belangstelling voor.
Op 4 maart behandelt zowel het college van B&W als de raadscommissie SO het voorstel om de klimaatovereenkomst met de provincie NH te ondertekenen. B&W gaan akkoord en de raadscommissie is enthousiast, waarna op 10 maart de ondertekening een feit is. Heerhugowaard gaat voor het BANS-Pluspakket!
Daarmee zit mijn taak als energiebeleidsambtenaar er op. Het klimaatbeleid wordt vanaf nu door een milieu-collega behartigd. Ik ga mij nu volledig aan de CO2-neutraliteit van de Stad van de Zon wijden. Een belangrijke taak, ook voor het klimaatbeleid.
Samenwerking met Vos Projectontwikkeling en allerlei betrokken fabrikanten en leveranciers, gesteund door TNO en ECN, moet de ontwikkeling stimuleren van ISO++ woning tot een ISO-Zero-woning. Het moet leiden tot een seriematig gebouwde energie-nul woning. Voor een periode van twee jaar wordt in Heerhugowaard een woning bestemd voor de ontwikkeling van de daarvoor benodigde verbeteringen in het concept. De aftrap wordt gegeven bij TNO. In het kader van Technologische Samenwerking werd hiervoor een subsidieaanvraag ingediend.
De belangstelling voor de Stad van de Zon komt op gang. Japanse ontwikkelaars brachten een bezoek. Een Deens energiebedrijf komt met haar relaties kijken. Voor de mensen van de Stichting Duurzaam Texel verzorgen we een uitgebreide presentatie van onze plannen. Men krijgt uitleg over het grondwerk dat tbv het recreatiegebied om de Stad van de Zon. E.e.a. als onderdeel van een informatiemiddag over Duurzaam Ontwikkelen in Heerhugowaard.
Eerste paal Stad van de Zon
Op 3 december 2003 werd in aanwezigheid van de toekomstige bewoners, betrokkenen (en Sinterklaas zelf), de eerste paal geslagen voor het eerste complex woningen met zonne-energie in het CO2-neutrale Carré van de Stad van de Zon.
Op 29 april 04 gingen raadsleden en betrokken ambtenaren voor de tweede keer op windexcursie. Daar werden ze geconfronteerd met zeer stille windturbines en enthousiaste eigenaren aan de voet van een serie Vestas 660 molens nabij Warmenhuizen. Ook de toekomstige locatie bij de Stad van de Zon (langs de N242) werd bekeken. De raad heeft het laatste woord, maar kan wat gedeputeerde Moens betreft alleen nog praten over de plek. Dat was part of the deal bij het garantiefonds voor PV in de Stad van de Zon.
Kort voor de zomervakantie ging de gemeenteraad akkoord met het voorbereiden van een nieuw bestemmingsplan voor de windturbines.
Afscheid
Het EU-Symposium op 3 nov 04 over het SunCities project was mijn afscheid van de gemeente Heerhugowaard i.v.m. de FPU-gerechtigde leeftijd. In zijn presentatie somde wethouder RobbertJan Piet op wat nodig is voor een dergelijk project:
– Bestuurders met ambitie
– Overheden die hun visie delen en samenwerken
– Nationale en internationale samenwerking
– En bovenal, MENSEN zoals . . .
(En niet te vergeten collega Rob Piers en Joost den Hertog, zonder wie het nooit van de grond gekomen zou zijn!)
Op 7 juni 2005 publiceerde het Heerhugowaards Nieuwsblad actuele informatie van de gemeente Heerhugowaard over het recreatiegebied nabij de Stad van de Zon. Op 30 mei had de gemeente daarover een informatieavond georganiseerd in de raadszaal. Het HHW-Nieuwsblad maakte er een mooi artikel van.
De Volkskrant publiceerde op 3 spt 07 een paginagroot artikel over de Stad van de Zon, met foto’s van het Strand van Luna en de woningbouw. Een paar zinnen over de energie-aspecten. Veel zonnepanelen voor elektriciteit en de windmolens die er later nog bij kwamen.
Het artikel behandelt verder vooral stedenbouwkundige aspecten. De treinverbinding naar de Randstad (waar men negatief over schrijft) is ideaal: vier maal per uur. Elk half uur zonder overstappen naar Amsterdam, Utrecht, Arnhem/Nijmegen en Den Helder. En elk half uur rechtstreeks naar Hoorn, Haarlem en Den Haag. De gunstige treinverbindingen waren destijds voor mij reden om (nabij het NS-station) in Heerhugowaard te gaan wonen! Een rit naar een willekeurige buitenwijk van Amsterdam duurt vrijwel even lang als een enkeltje vanuit Heerhugowaard!
Comfortabel wonen met minder energie, en met heel veel ruimte en frisse lucht!
In december 2011 verscheen ‘Juist!’, een boek over de HAL gemeenten (Heerhugowaard-Alkmaar-Langedijk), waarin op pag 40 en 41 een verhaal over mijn aandeel in de duurzaamheid van Heerhugowaard dat eindigt met:
“Alle duurzame plannen zijn in Heerhugowaard gerealiseerd omdat het een dynamische gemeente is waar veel mogelijk is. Heerhugowaard is echt een stad van kansen. Iemand die met goede initiatieven komt, krijgt hier alle kansen. Dat moeten we zo lang mogelijk zien vast te houden.”
Het boek (ISBN 978-94-90459-00-0) is uitgegeven door Juist!Media te Heerhugowaard. Mijn verhaal – tekst en foto van Peter van Groenigen – staat hier:
Juist-in-HHW-CB
Na mijn pensionering gingen de ontwikkelingen in Heerhugowaard door. Schone energie is een uitgangspunt voor alle nieuwbouw. Het zwembad ‘De Waarder golf’ als voorbeeld. Lang (geleden) had Heerhugowaard een onverwarmd openlucht bad, maar dat voldeed al lang niet meer aan de huidige eisen.
Na de realisatie van de ‘Stad van de Zon’ was nog niet in de woningbehoefte voorzien. In het noordoosten van Heerhugowaard verscheen de nieuwe wijk ‘De Draai’, een compleet energieneutrale wijk. Vooral de warmtevoorziening werd fossielvrij. Warmtepompen en aardwarmte werden de hoofdverwarming.
Wordt ongetwijfeld vervolgd . . .
(laatste wijziging 16 nov 2021)
