Een verrijkende hobby

Het begon in Zeist. Ik had een hekel aan sporten, dus koos ik een andere hobby naast de dagelijkse bezigheden voor studie en beroep: toneelspelen. Naast bestaand repertoire verzon Wim van Kuijk regelmatig iets geks bij speciale gelegenheden.

Op Texel meldde ik mij bij Toneelvereniging ‘St.-Jan’. Daar was Paulien, met haar geweldige uitstraling, die mij eens (door onbegrip en een slechte regie) op het toneel voor joker zette. Ik ontmoette er Adri en Kees, geestverwanten die vrienden voor het leven werden. De club kwam door ons toedoen in een stroomversnelling. Maar dat kon niet iedereen bijhouden. Mijn toneel-activiteiten beperkten zich al snel niet meer tot Texel. Ik volgde cursussen en trainingsweekenden van het Nederlands Centrum voor het Amateurtoneel (NCA) en ging op zondagmiddagen naar voorstellingen in de Amsterdamse Stadsschouwburg. Samen met Paulien volgde ik in de zomer van 1965 een toneelweek in Volkshogeschool Drakenburg te Baarn. Het was een fantastische leerzame week, waarin we met professionele docenten delen uit het klassieke repertoire oefenden. ’s Avonds was het feest met allemaal fantastische mensen waarvan me vooral Carla M, Yvonne O en Elsje C zijn bijgebleven. Maar ook Han Rood, een boom van een vent die op de slotavond zeer geloofwaardig een elfje uit ‘Midzomernachtsdroom’ van Shakespeare uitbeeldde. Aan het eind van de week was er een roerend afscheid. Dat herhaalde zich in 1966 en ’67. Ik zat een blauwe maandag in het bestuur van ‘St.-Jan’ en koos iets beter repertoire. Maar met Adri, Kees, en later Dean Koningsveld, gingen we steeds meer onze eigen weg. Omdat ik niet solidair was met de andere bestuursleden werd ik uit het bestuur gezet. Ze hadden gelijk, ‘St-Jan’ bleef zichzelf maar wij gingen verder.

‘Façade’
We speelden de éénacter ‘Felix en Jolanda’ van Hans Nesna voor de KPJ in de Stadsgehoorzaal te Leiden en wonnen de tweede prijs. Een jaar later zetten we een theater in Delft op stelten met een stuk dat Adri had gedicht. De jury was overdonderd. Het leek inderdaad nergens op, zo anders.

We richtten toneelgroep ‘Façade’ op. We huurden als eersten de splinternieuwe ‘De Koning Hal’ in Den Burg af en speelden daar op 22 juli 1967 voor 100 toeristen ‘Torbant, het verloop van zijn ondergang’ van George Kool, in aanwezigheid van de schrijver. Een fantastische voorstelling en weer een geweldige ervaring, want ook mijn organisatie was perfect. Dat ging ‘St.-Jan’ allemaal veel te ver en we werden (terecht) geroyeerd.

Op uitnodiging van de gemeente Texel speelden we met veel plezier de eenakter: ‘Het offer van de beul’ van Rene d’Obaldia onder regie van Huub Hansen. Stukken die sterk afweken van wat ‘St.-Jan’ op de planken bracht.

Nederlands Jeugd Teater 1968
In 1968 deed ik als enige niet-scholier mee met het succesvolle Nederlands Jeugd Teater (NJT 68) samen met nog 30 anderen, meest middelbare scholieren die hun zomervakantie aan toneel spendeerden. We speelden ‘De Prijs’ (The Silver Tassy) van Sean O Casey in een tiental steden, met de première in ‘De Brakke Grond’ te Amsterdam. Uitgebreide lovende recensies in alle landelijke dagbladen werden ons deel. Een geweldige ervaring door het enthousiasme en de samenwerking met iedereen, onder regie van Joy Hengeveld uit Arnhem. Dat ik ook nog een rol van betekenis speelde in het succes maakte de zomer van 1968 tot een onvergetelijke periode met vrienden voor het leven. Een voorspeel-avond tijdens de jaarlijkse toneelweek in Drakenburg werd al een echte voorstelling voor een publiek dat het evenement wist te waarderen! Er werden scenes op TV vertoond. We speelden ook op Texel. In dezelfde zaal waar we met ‘Façade’ hadden gespeeld. Een heerlijk groot toneel! Redacteur Harry de Graaf was (in de Texelse Courant) razend enthousiast over de voorstelling en gaf alle afwezige Texelse toneelamateurs een veeg uit de pan. Van hen was alleen Paulien aanwezig.

Verhuisd
Aangekomen in Amsterdam werd ik door regisseur Gelijn Molier binnengehaald bij toneelvereniging ‘Vrij Spel’. Het was anders, minder ‘eigen’. Ik speelde met het ‘Amsterdams Jongeren Toneel’ drie kleine rollen in ‘Moeder Courage’ van Bertold Brecht in De Smederij. De sfeer van de Nieuwmarkt tijdens de bouw van de metro. Vervolgens met vereniging ‘Justus van Maurik’ de zeeman in ‘Een draad in het donker’ van Hella Haasse. Dat vond plaats in de Haarlemse Stadsschouwburg tijdens het ‘Nationaal Landjuweel’ in 1969. Na afloop hadden we een ontmoeting met het toen nog prinselijke paar Beatrix en Claus. Het voldeed allemaal niet aan mijn hooggespannen verwachtingen.

NJT ’69
In de zomer van 1969 deed ik weer mee met het NJT (inmiddels vanuit woonplaats Amsterdam) en speelde de prachtige rol van negerdominee in een stuk over rassendiscriminatie in Amerika: ‘Blues for Mr. Charly’, van James Baldwin. We hadden veel voorpubliciteit en kwamen uitgebreid op TV. Het werd een dramatische periode. Met Machteld achterop de Honda. Maar dat werd niets en de Honda werd kort daarna in Amsterdam gestolen. De voorstelling flopte. Oorzaak: algemene traagheid en gebrek aan temperament dat het stuk zo nodig had. De klap was definitief. Het is nooit meer goed gekomen met het NJT. Met mij gelukkig wel, ook al was dat niet veel langer op het toneel. Ben Aerden deed nog een poging mij bij toneelgroep ‘Toetssteen’ in een rol van Herman Heijermans te krijgen. Ik las het stuk door en zegde het af. Ik voelde er niets bij.

Werk-student
Inmiddels was ik 25 jaar en aan mijn economische zaken had ik tot dan toe niet veel aandacht besteed. Dat kon zo niet door gaan. Mijn toneelperiode was hectisch maar fantastisch geweest. Ik had alles gedaan wat je (toen) als amateur maar kon meemaken. Achteraf kan ik constateren dat alles blijkbaar ook nodig was geweest om los te kunnen komen van het nest. Een plek als Texel laat je niet zomaar achter je. . .
In Amsterdam waren mogelijkheden voor deeltijd-studie in de avonduren. Ik haalde de Bouwkunde opleiding aan MTS (met lof), HTI en HTS in respectievelijk 4, 2 en 5 jaar. Tussen de verschillende opleidingen nam ik een sabbatical (avond)year om moed te verzamelen. Ik zag anderen vervolgen en dacht: dat kan ik ook. En dat bleek terecht!

Wordt ongetwijfeld vervolgd . . .
(laatste wijziging 28 juli 2017)